sobota, 28 maja 2011

Hemoroidy - wstydliwy i dokuczliwy problem


Choroby odbytu to jedne z częstszych dolegliwości, z którymi spotyka się każdy farmaceuta w codziennej pracy aptecznej. Potwierdzają to również statystyki. Na choroby jelit i odbytu w krajach uprzemysłowionych cierpi ponad połowa dorosłego społeczeństwa. Ból, świąd, wilgotnienie w okolicy odbytu, krew na papierze toaletowym, nagle pojawiający się guz, zabrudzona bielizna, to objawy z którymi pacjenci często szukają pierwszej porady w aptece. W chwili obecnej stan wiedzy dotyczący chorób proktologicznych (grec. prokton=odbytnica i łac. kolon = jelito grube)jest już bardzo duży. Rozwinął się cały wachlarz metod diagnostycznych, leczniczych i środków farmakologicznych. Warto w tym temacie uświadomić pacjenta. Niepotrzebne zwlekanie z wizytą u lekarza może mieć wpływ na rozwinięcie się stanów bardziej groźniejszych. Wśród chorób proktologicznych jednym z najczęstszych schorzeń są hemoroidy (guzki krwawnicze, żylaki odbytu, krwawnice).

Budowa i fizjologia odbytu


Aby lepiej zrozumieć przyczyny tego schorzenia musimy zapoznać się z budową i fizjologią odbytu. Odbytnica ma przeciętnie 15 cm długości, jest bardzo rozciągliwa, ma wybrzuszenie (bańka) i dużą możliwość zmiany pojemności. Z jednej strony (lewe podbrzusze) tworzy przedłużenie części zstępującej jelita grubego (okrężnica esowata). Z drugiej strony zakończona jest odbytem. W odbytnicy zbiera się kał, który zalega tu często godzinami lub dniami. W ścianie bańki odbytnicy znajdują się zakończenia nerwowe, które przekazują z mózgu sygnał do wypróżnienia jelita. Wypróżnienie następuje za pomocą grup mięśni wokół odbytu (zwieracz odbytu), jak też mięśni obejmujących bańkę odbytnicy (tzw. mięśni przepony miednicy). Przejście od bańki odbytnicy do odbytu jest wąskie, ma 3 – 5 cm długości i jest zamknięte przez mięśnie zwieracze odbytu. Na końcu kanału odbytu zaczyna się skóra, która jest widoczna i wyczuwalna. Całe jelito pokryte jest błoną śluzową. W kanale odbytu błona śluzowa przechodzi w skórę. Granica między błoną śluzową a skórą nie jest prosta lecz ząbkowana. Między poszczególnymi stożkami skórnymi, sięgającymi do błony śluzowej, tworzy ona zatoki podobne do kieszeni, tzw. krypty. W dnie tych krypt znajdują się gruczoły, których kanały mogą sięgać aż do mięśni zwieraczy. W kryptach może się zbierać płyn, stolec lub małe ciała obce pochodzące z pokarmów. Rozwija się wtedy zapalenie, które może sięgać do kanałów gruczołów i przez to do mięśni. Tu znajdują się więc punkty wyjścia wielu schorzeń. Unerwienie odbytu, jak też skóry odbytu, jest bardzo intensywne, stąd duża wrażliwość na ból. Sama zaś błona śluzowa jest niewrażliwa na ból. Ma to znaczenie przy wyborze sposobu leczenia.

Rozwój hemoroidów – czynniki sprzyjające


Hemoroidy występują najczęściej między 30 a 50 rokiem życia. Mechanizm ich powstawania jest następujący. Powyżej kanału odbytu w obrębie błony śluzowej u każdego człowieka znajduje się splot naczyniowy. Uzupełnia on czynność aparatu mięśni zwierających i bardzo sprężyście napełnia się przy wypróżnieniu. Pod wpływem różnych czynników splot naczyniowy może ulec czasowemu powiększeniu. Czynniki te to: przewlekłe zaparcia, długotrwałe stosowanie środków przeczyszczających, wypróżnienia połączone z długim siedzeniem i silnym parciem, ogólna słabość tkanki łącznej, zapalenie i zastoje kału w obrębie odbytu. Oprócz znanych czynników chorobowych istnieją z pewnością jeszcze inne szkodliwe czynniki, na które organizm ludzki może zareagować w różny sposób.

Okresy choroby

I okres. W I okresie następuje czasowe powiększenie splotu naczyniowego. Pojawia się domieszka krwi w stolcu. Możemy stwierdzić obecność krwi na papierze czy nawet krwawienie z kanału odbytu. Powodem jest krwawienie z błony śluzowej, rozciągniętej przez powiększony splot naczyniowy. Okres I nie jest bolesny. W przypadku braku leczenia zmiany chorobowe rozwijają się i są określane, jako:
II okres. Naczynia krwionośne ulegają uszkodzeniu tak dalece, że są częściowo zastępowane przez tkankę łączną. Tworzą się „guzy”, które schodzą w bardzo wrażliwy kanał odbytu. Podczas parcia lub wypróżnienia guzy te są przesuwane przez masy kałowe ku dołowi. Oprócz krwawienia drugim ważnym objawem w tym okresie jest ból. Jeśli stan taki nie jest leczony i utrzymuje się wiele miesięcy lub lat, wówczas zmiany chorobowe postępują jeszcze dalej.
III okres. Splot naczyniowy traci swoją sprawność. Otaczające go tkanki ulegają zmianom. Czynność mięśni zwieraczy ulega osłabieniu, tkanka naczyniowa zostaje zastąpiona przez tkankę łączną i przy każdym wypróżnieniu duże guzy wypadają na zewnątrz lub też pozostają na zewnątrz trwale, widoczne w ujściu kanału odbytu. Duże guzy krwawnicze pociągają za sobą ku dołowi błonę śluzową, która pozostając na zewnątrz jelita podlega stałemu drażnieniu i reaguje na to śluzową wydzieliną. Dlatego głównymi objawami jest w tym okresie stałe zawilgocenie odbytu, brudzenie bielizny. Często utrzymuje się wrażenie ucisku i ból.
Szczególną postacią choroby objawiającą się nagłym bólem po wypróżnieniu i wypadnięciem dużego, krwawiącego, wilgotnego guza pokrytego śluzem jest uwięźnięcie guzów krwawniczych. Podczas parcia ze współistniejącą obstrukcją zostaje wyciśnięty jeden lub więcej guzów krwawniczych, które nie mogą już się cofnąć i pozostają przed odbytem. W wypadniętych guzach szybko powstają skrzepy. Krew tętnicza dochodzi do guzów, jednak powrót krwi jest zatrzymany. W wyniku tego wypadnięty guz staje się coraz większy, bóle się nasilają, obrzęk okołoodbytniczy ulega powiększeniu, pękają naczynia krwionośne i w efekcie dochodzi do martwicy. Konieczna jest szybka pomoc lekarska.
Inną postacią guzów krwawniczych jest zakrzepica okołoodbytowa. Choroba powstaje w naczyniach krwionośnych podskórnych wskutek bardzo twardego stolca, długiego parcia i obstrukcji. W trakcie defekacji występuje nagły ból, a podczas zabiegów higienicznych w okolicy odbytu można wyczuć bolesny guz różnej wielkości. Leczenie polega na poddaniu się zabiegowi chirurgicznemu lub na stosowaniu nasiadówek i maści powodujących ustąpienie zmian, wówczas leczenie może trwać nawet kilka tygodni. W okolicy odbytu pozostają często fałdy skórne, będące przyczyną wyprysku odbytu i brudzenia bielizny.

Początkowe objawy hemoroidów mogą ustąpić w wyniku leczenia farmakologicznego, jednak poważniejsze stany należy poddać już leczeniu operacyjnemu. Ważna jest odpowiednia diagnostyka, aby wykluczyć np. raka odbytnicy bądź wady anatomiczne.
Leczenie hemoroidów ma na celu
  •          Poprawę krążenia obwodowego i stanu naczyń krwionośnych
  •          Zmniejszenie stanów zapalnych
  •          Redukcję bólu
  •          Regulację wypróżnień, wpływająca na zmniejszenie parcia przy defekacji


Leki bez recepty na hemoroidy

W aptece można znaleźć całą gamę środków dostępnych bez recepty, które wykazują wyżej wymienione działanie łagodzące, a także lecznicze. Należą do nich:
1. Surowce pochodzenia roślinnego:
  •  wyciąg z kory kasztanowca standaryzowany na eskulinę, z nasion standaryzowany na escynę, garbniki zawarte w surowcu wykazują działanie ściągające, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne; obecny w preparatach złożonych: AESCULAN - maść, EMORECT - żel.


  •  wyciąg z liści oczaru wirginijskiego: obok wyciągu z nagietka i rumianku jest jednym ze składników kremu pielęgnacyjnego okolice odbytu ANALEN.


  •  wyciąg z kłącza ruszczyka kolczastego, zawierający ruskogeninę, wzmacniającą naczynia krwionośne; obecny w preparacie złożonym RUSCOREX - czopki, CYCLO-3 FORTE - tabletki. Przy ruszczyku warto się dłużej zatrzymać, ponieważ udowodniono jego skutecznośc w licznych badaniach. Lek ten jest chętnie zalecany przez lekarzy. Ru
    szczyk kolczasty, myszopłoch kolczasty (Ruscus aculeatus L.) należy do rodziny Ruscaceae (ruszczykowate/myszopłochowate), poprzednio klasyfikowany w rodzinie szparagowatych Asparagaceae oraz liliowatych Liliaceae. Jest to niski, zawsze zielony krzew, z podziemnym kłączem. Kłącze osiąga długość ok. 10 cm i średnicę 1 cm, nie posiada zapachu i ma lekki słodko cierpki smak. Krzew posiada sztywne, prosto wzniesione, rozgałęzione pędy. Właściwe liście są małe, w postaci zielonych łusek, z ich pachwin wyrastają liściokształtne pędy, pełniące funkcje liścia, czyli fyllokladia (gałęziaki). Są one skórzaste, ciemnozielone, kolczasto zakończone. Kwiaty żeńskie i męskie kwitną wiosną na osobnych roślinach, są koloru zielonego, wyrastają ze spodniej części pędu pojedynczo lub w pęczkach. Owocem jest kulista, czerwono zabarwiona jagoda, dojrzewająca we wrześniu i pozostająca na roślinie przez całą zimę. Zbioru kłącza dokonuje się późną jesienią. Roślina pochodzi z rejonu morza śródziemnego. Obecnie występuje w wielu krajach Europy, w Azji (Iran), w Afryce północnej i południowych stanach USA. Siedliskiem jego występowania są suche, słoneczne i ciepłe zbocza, zarośla, lasy; sporadycznie dochodzi do 1000 m n.p.m. Ruszczyk kolczasty ma wiele nazw zwyczajowych, w Anglii nazwany jest: Sweet broom, Jews Myrtle, Butcher’s broom. Nazwa angielska Butcher’s broom (miotła rzeźnika) wywodzi się z historycznego zastosowania, gałązki krzewu były dawniej zbierane i sprzedawane w wiązkach rzeźnikom, którzy używali je jako mioteł do czyszczenia bloków, na których rąbali mięso. Polska nazwa ruszczyka - myszopłoch kolczasty, nawiązuje to do przekonania, że roślina ta ma zdolność odstraszania myszy, a odwołuje się do starego i skutecznego zwyczaju układania między mięsem ruszczyka. Również jego włoska nazwa pungitopo (żądło na myszy) nawiązuje do tej właściwości ruszczyka. We Włoszech był on zawieszany miedzy suszonym mięsem w celu odstraszenia myszy. Już Theophrastus, grecki uczony i filozof, opisuje zdolności lecznicze ruszczyka jako rośliny o nieomal cudownych właściwościach. Wspomina go również Dioscorides (Materia Medica) jako środek na kamienie nerkowe, oraz Pliniusz Sekundus Gajusz (Historia naturalis). W średniowieczu roślina ta była znana ze zdolności usuwania ociężałości w nogach, powodowanej długotrwałym staniem. Polecana była zwłaszcza dla kobiet w okresie menstruacji lub ciąży. Ruszczyka używano też w przypadkach żółtaczki, podagry, kamieni żółciowych i nerkowych, arteriosklerozy, żylaków i hemoroidów. Do lat pięćdziesiątych XX w. był stosowany tylko w ziołolecznictwie i medycynie naturalnej, ale po badaniach przeprowadzonych we Francji, również medycyna konwencjonalna uznała jego lecznicze właściwości. Potwierdzono, że ruszczyk jest surowcem o wielu zastosowaniach i właściwościach, z których najważniejsza jest jednak jego aktywność w stosunku do układu krążenia. Z ruszczyka pozyskujemy wysuszone, całe lub rozdrobnione podziemne części – kłącze ruszczyka Rusci rhizoma. Według wymogów Farmakopei VIII kłącze powinno zawierać nie mniej niż 1% sapogenin w przeliczeniu na ruskogeniny (mieszanina neoruskogeniny i ruskogeniny). Kłącze ruszczyka zawiera: saponiny sterydowe (ruscyna, ruskogenina, neoruskogenina, ruskozyd) ponadto flawonoidy, benzofuran, fitosterole (sitosterol, stigmasterol, kampesterol), nienasycone kwasy tłuszczowe, triterpeny, kumaryny, alkaloidy, olejek eteryczny, związki mineralne, żywice. Współczesne badania dowiodły znaczenie kłącza ruszczyka jako vasoprotectivum i antihaemorrhoidales. Wyciąg z ruszczyka zwiększa napięcie ścian naczyń żylnych, zmniejsza adhezję leukocytów i komórek wielojądrzastych do śródbłonka, zmniejsza wynaczynienie białek w obrzęku, zwiększa przepływ żylny i ciśnienie powracającej krwi żylnej. Efekt obkurczający naczynia żylne jest zależny od dawki, nasila się pod wpływem ciepła i dotyczy szczególnie wyraźnie naczyń ze zmianami żylakowatymi. Działanie jest związane z bezpośrednim pobudzaniem postsynaptycznych receptorów ?-1 i ?-2 oraz uwolnieniem noradrenaliny z zakończeń nerwowych. Stosowany jest często w skojarzeniu z hesperydyną, która zmniejsza przepuszczalność naczyń włosowatych. Ruszczyk kolczasty był również testowany z dobrymi rezultatami w przypadku spadku ciśnienia (orthostatic hypotension) przy zmianie pozycji na stojącą, powodującą zawroty głowy lub zamroczenie. Ruszczyk znacznie redukuje negatywne objawy, nie powodując wzrostu ciśnienia w przeciwieństwie do innych leków stosowanych w tym przypadku. Ruszczyk kolczasty podnosi ciśnienie żylne krwi, zwiększa napięcie ścian naczyń krwionośnych, wzmaga przepływ krwi w żyłach i limfy, zapobiega zastojom krwi i limfy, obrzękom i wysiękom, wzmacnia i uszczelnia naczynia krwionośne, obkurcza naczynia krwionośne. Ekstrakty z ruszczyka znalazły zastosowanie w leczeniu niewydolności naczyń żylnych i limfatycznych, w łagodzeniu objawów alergii, żylaków kończyn, obrzęków kończyn. Nadają się do długotrwałej terapii nadmiernej przepuszczalności i kruchości naczyń krwionośnych. Jest także polecany w łagodzeniu dolegliwości związanych z hemoroidami (swędzenie, pieczenie). Dla wzmocnienia efektu ekstrakt z ruszczyka stosować można w połączeniu z ekstraktem z kasztanowca (escyna hamuje hialuronidazę) - uzupełniają one swoje działanie i razem działają mocniej. Ten synergizm jest często wykorzystywany w gotowych aptecznych preparatach, mającym przynieść ulgę opuchniętym, zmęczonym nogom. Wodne i wodno-alkoholowe wyciągi z kłączy ruszczyka są stosowane w medycynie w leczeniu hemoroidów, stanów zapalnych skóry i naczyń krwionośnych. Saponiny ruszczyka wzmacniają i tonizują naczynia krwionośne, mają również działanie przeciwzapalne. Ich mechanizm działania zapobiega nadmiernemu poszerzaniu się naczyń żylnych, nieszczelności i w przypadku guzów krwawniczych (hemoroidów) wypadaniu z podłoża na zewnątrz. Działają przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo - eliminując dokuczliwy świąd i pieczenie, jakie wywołuje stan zapalny żył oraz stabilizują podłoże, w którym naczynia żylne nóg oraz guzki krwawnicze są osadzone. Dobre efekty ze stosowania ruszczyka uzyskuje się przy miażdżycy naczyń, ponieważ wpływa na wzmocnienie ścian obwodowych i włosowatych. Surowiec obniża również poziom cholesterolu. Posiada właściwości cytotoksyczne i przeciwhistaminowe. Zapobiega krwawieniom i plamieniom z dróg rodnych występującym w trakcie zażywania preparatów antykoncepcyjnych. Kłącze ruszczyka jest również stosowane jako łagodny środek moczopędny. Ze względu na zdolność zapobiegania w przenikaniu płynów z żył do otaczających je tkanek, zwiększa się zdolność organizmu do ich filtracji przez nerki i wydalenie wraz z moczem. Właściwość ta znajduje zastosowanie w łagodzeniu obrzęków związanych z okresem przekwitania czy niektórych problemach kardiologicznych. Co prawda istnieje wiele innych leków pomagających w tych problemach to jednak ze względu na brak efektów ubocznych ruszczyk kolczasty cieszy się sporą popularnością w niektórych krajach. Podaje się go w kamicy pęcherza moczowego, przy zatrzymaniu moczu, jako środek moczopędny. Stosowany jest w chorobie reumatycznej. Uchodzi za naturalny środek „czyszczący krew”, to działanie może być pomocne dla osób z zatruciem organizmu i odchudzających się. W lecznictwie oficjalnym zastosowanie znalazła również otrzymywana z ruszczyka ruskogenina. Posiada ona właściwości przeciwwysiękowe, przeciwzapalne. Zwiększa napięcie żylne, poprawia krążenie krwi żylnej, chroni strukturę naczyń krwionośnych i limfatycznych. Jest inhibitorem elastazy. Ruskogenina wchodzi w skład preparatów złożonych zarówno doustnych, jak i do użytku zewnętrznego. Dawkowanie: Zalecane dawki powinny zawierać 7-11 mg ruskogeniny na dobę. Działania uboczne: Przy stosowaniu preparatów zawierających wyciąg z ruszczyka, można zaobserwować zwiększone pocenie się. Sporadycznie mogą pojawić się dolegliwości żołądkowe i nudności o niewielkim nasileniu (po podaniu doustnym). Przeciwwskazania: Przeciwwskazaniem do stosowania preparatów z ruszczyka jest nadciśnienie tętnicze oraz przerost prostaty. Nie ma wystarczających informacji o przeciwwskazaniach w stosowaniu ruszczyka dla dzieci oraz ciężarnych i karmiących kobiet, ale jak zwykle w tych przypadkach wskazana jest ostrożność.
  • wyciągi z kwiatów nagietka, bądź arniki, mające działanie przeciwzapalne; będące składnikami preparatu HEMOCAL.
2. Leki przeciwzapalne zawierające hydrokortyzon - HEMCORT - HC, tribenozyd - PROCTO - GLYVENOL, mające udowodnioną skuteczność w zmniejszaniu stanów zapalnych.
3. Leki miejscowo znieczulające, tj. lidokaina, tetrakaina, benzokaina, przynoszące tymczasową ulgę w bólu i świądzie, są składnikami preparatów złożonych: PROCTO-GLYVENOL- czopki, krem, PROCTO-HEMOLAN, SAPOVEN-T. Jednak preparaty te muszą być często stosowane, ponieważ działają krótko. U niektórych pacjentów może niekiedy dojść do stanów uczuleniowych skóry wokół odbytu.
4. Środki ściągające (preparaty zawierają bizmut, cynk, balsam peruwiański), działające przeciwbakteryjnie, ich mechanizm działania polega na wytrącaniu białek powierzchniowych, dzięki czemu zostaje wytworzona warstwa ochronna nad hemoroidami; są składnikami preparatów złożonych: RECTOSEC, HEMORECTAL, HEMCORT-HC.
5. Leki zawierające półsyntetyczną pochodną rutozydu - trokserutynę, działa przeciwwysiękowo, uszczelnia i uelastycznia ściany naczyń krwionośnych, jest składnikiem preparatów: TROXERATIO, TROXESCORBIN.
6. Oprócz wyżej wspomnianych grup leków, w ofercie wielu aptek dostępne są preparaty na baziepropolisu - czopki przeciw hemoroidom. Jednak przed zastosowaniem tego specyfiku, należy sprawdzić, czy pacjent nie jest uczulony na produkty pszczele.
7. Na rynku dostępne są również czopki i maść POSTERISAN, które zawierają wodną zawiesinę martwych bakterii Escherischia coli. Czopki stosuje się w ciągu dnia, maść na noc. Specyfik ten pobudza układ odpornościowy organizmu i wspomaga naturalne siły obronne w walce z zakażeniem. Efektem jego działania jest uśmierzenie świądu i pieczenia. Preparat POSTERISAN H, który zawiera dodatkowo hydrokortyzon, jest z na receptę.  

Nowością na rynku są urządzenia medyczne przeznaczone do miejscowego leczenia żylaków odbytu. Przyrząd HEMOR-RITE służy do leczenia hemoroidów metodą krioterapii (z wykorzystaniem niskiej temperatury). Jego stosowanie łagodzi świąd, opuchliznę, ból, a także skutecznie znieczula i zwęża naczynia. Jest przeznaczony do wielokrotnego użytku, nawet przez okres 6 miesięcy. Pamiętajmy, że powyższe urządzenia mogą być używane tylko przez jednego pacjenta!
Pacjenci cierpiący na hemoroidy nie powinni również zapominać o doustnej suplementacji lekami, powszechnie stosowanymi w terapii żylaków kończyn dolnych. Wśród zażywanych preparatów powinny się znaleźć takie specyfiki jak VARIXINAL, AESCIN, ESCEVEN, a także popularny DIOSMINEX.
Zwolennicy leków homeopatycznych mogą zaopatrzyć się w preparaty firmy BOIRON - maść lub czopki AVENOC, lub firmy SANUM - maść MUCOKEHL D3.









Brak komentarzy: