Grzybice stóp i paznokci

Mgr farm. Tomasz Mrozowski

huba167@wp.pl                                

Grzybice stóp i paznokci

Szczególnie w okresie letnim zależy nam na estetycznym wyglądzie i zdrowiu stóp. W czasie upałów zamknięte obuwie zmieniamy na przewiewne klapki czy sandały. Niestety, często jesteśmy zmuszeni pozostać w obuwiu przegrzewającym nasze stopy. Nieświadomie możemy stworzyć doskonałe warunki do rozwoju grzybicy stóp. Chorobie tej sprzyja częstsze niż w innych sezonach korzystanie z miejsc publicznych takich jak basen czy kąpieliska. Być może trudno nam w to uwierzyć, lecz w naszym klimacie cierpi na tę chorobę co piąta osoba. Tak częste występowanie tej choroby wynika z małej wiedzy społeczeństwa na jej temat oraz wtórnego zakażenia grzybicą, nawet po wyleczeniu choroby. Mając na uwadze zdrowie naszych nóg - powinniśmy wiedzieć jak rozpoznać, wyleczyć i chronić  stopy przed grzybicą.

Przyczyny grzybicy stóp

Grzybica stóp jest w ogromnej większości przypadków wywoływana przez dermatofity. Są to grzyby atakujące wyłącznie skórę, paznokcie, i włosy. Mają rzadką zdolność do rozkładania keratyny (białka nierozpuszczalnego w wodzie, obecnego m.in. w skórze i paznokciach). Zakażenie następuje przez kontakt z chorymi zwierzętami lub ludźmi. Inny rodzaj grzybic występuje częściej u dzieci, atakując jednocześnie stopy i skórę owłosionej głowy. Nie jest dotąd jasna rola grzybów drożdżopodobnych z rodzaju Candida w rozwoju grzybicy stóp, wiadomo jednak na pewno, że często towarzyszą zakażeniom wywołanym przez dermatofity.
Grzyby zasiedlają najczęściej martwe, zrogowaciałe warstwy skóry i nie przedostają się poza granicę naskórka czy przydatków skóry.

Odmiany grzybic

Zasadniczo wyróżnia się trzy główne odmiany grzybicy stóp: międzypalcową, potnicową oraz złuszczającą. Niektórzy autorzy wyodrębniają również jeszcze jedną postać, zwaną wrzodziejącą.
Grzybica stóp międzypalcowa
Jest najczęstszą postacią grzybicy stóp. Zmiany lokalizują się w przestrzeniach międzypalcowych stóp (najczęściej III i IV przestrzeń), gdzie grzyby znajdują znakomite warunki bytowania, w związku z dużą wilgotnością oraz podwyższoną temperaturą. Dominuje złuszczanie, maceracja naskórka i pęknięcia. Pod zmacerowanym naskórkiem widoczne są ogniska rumieniowe. Powierzchnia zmian jest często wilgotna, o kolorze biało-szarawym. Zdarza się, że zmiany rozprzestrzeniają się poza okolice międzypalcowe, obejmując również powierzchnie palców. Nierzadko grzybica stóp międzypalcowa jest źródłem zakażenia płytek paznokciowych stóp. Zmianom skórnym często towarzyszy świąd. Choroba czasem może mieć przebieg ostry, bolesny.

Grzybica stóp potnicowa
Występują ogniska zgrupowanych pęcherzyków z treścią surowiczą na tle rumienia, umiejscowione najczęściej na podeszwach stóp. Pęcherzyki zlewają się, pękają i następnie złuszczają.

Grzybica stóp złuszczająca

Ma wybitnie przewlekły przebieg. Charakteryzuje się rumieniowymi zmianami z nadmiernym rogowaceniem, o suchej, jakby przysypanej mąką powierzchni.  Zmiany te obejmują nierzadko całe podeszwy i mogą przechodzić na powierzchnie boczne stóp, a czasami nawet na ich grzbiety. Ze względu na to, że przypominają kształtem mokasyny, ten rodzaj grzybicy stóp zwany jest również grzybicą mokasynową. Nie zawsze występuje świąd.

 
Grzybica stóp wrzodziejąca

Jak sama nazwa wskazuje odmiana ta charakteryzuje się występowaniem drobnych zmian nadżerkowo-wrzodziejących, które powstają w wyniku ewolucji pierwotnych wykwitów pęcherzykowych. Ten nader rzadki rodzaj grzybicy stóp zwykle jest powikłany wtórnym zakażeniem bakteryjnym i może prowadzić do zmian o charakterze zapalenia naczyń limfatycznych, czy ciężkiego zakażenia skóry i tkanki podskórnej z objawami ogólnymi. Zarazić się można od zwierząt.

Kto jest najbardziej narażony?

Infekcjom grzybiczym sprzyjają pewne okoliczności, które częściowo możemy eliminować. Są to:

• zaburzenia układu odpornościowego,
• zaburzenia krążenia i zimne stopy,
• nadmierna potliwość,
• zaburzenia hormonalne
• choroby metaboliczne – cukrzyca, otyłość
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe
• antybiotykoterapia, glikokortykosteroidoterapia
• chemioterapia
• niedokrwistość
• niewielkie urazy i otarcia naskórka,
• noszenie obuwia i skarpetek nieprze­puszczających powietrza (okluzja)

Na infekcje narażone są osoby, które przebywają w ciepłych, wilgotnych i ciemnych pomieszczeniach, oraz te, które korzystają z publicznych saun, basenów i ośrodków sportowych, pra­cownicy kopalń, hut, pralni, murarze, policjanci i żołnierze, czyli wszyscy, którzy w czasie pracy lub uprawiania wybranej dyscypliny sportowej silnie się pocą, korzystają z ogólnodostępnych natrysków, a także ci, którzy chodzą boso po dywanach i wykładzinach hotelowych czy noszą ciężkie, sznuro­wane, opinające kostkę buty. Najważniejszymi czynnikami, które wpływają na zwiększoną zapadalność na grzy­bicę paznokci, są warunki otoczenia (ciepło, duża wilgotność), typ obuwia (buty sportowe wykonane z materia­łów syntetycznych i nieprzewiewnych, popularne „adidasy”, ale również pantofle) oraz długotrwałe obciążenie kończyn dolnych w wyniku wykonywania prac na stojąco.

Kilka skutecznych rad

·        codziennie myć dokładnie stopy, dobrze osuszać, wrażliwsze miejsca dodatkowo przecierać Spirytusem salicylowym lub płynem antyseptycznym, np. Octeniseptem, w ciągu dnia stosować antyperspirant lub posypywać stopy, przestrzenie międzypalcowe – talkiem, szczególnie tym przeznaczo­nym do profilaktyki przeciwgrzybiczej stóp – zawie­rającym undecylenian cynku, a także inne składniki pielęgnujące stopy.

·        zmieniać codziennie skarpetki, prać w temp. 60 stopni

·        wybierać obuwie wykonane ze skóry, zamszu i płótna zamiast z materiałów syntetycznych, unikać ciasnego obuwia. Otwarte obuwie, np. sandały, klapki są dobrym wyborem, gdyż pozwalają stopom oddychać

·        zmieniać obuwie, nie nosić codziennie tego sa­mego obuwia

·        nie używać ręczników ani butów wspólnie z inny­mi osobami, domownikami; używać osobnego ręcznika do stóp lub wycierać stopy na końcu.

·        nosić klapki kąpielowe we wspólnych łaźniach i prze­bieralniach, np. w centrach treningowych i na base­nach lub w halach sportowych

·        stosować miejscowo lek przeciwgrzybiczny z szerokiej gamy leków dostępnych bez recepty; w przypadku braku poprawy, średnio po około 2 – 4 tygodniach, należy udać się do dermatologa

Leki bez recepty

Nieleczona grzybica stóp obejmuje coraz większe obszary stopy, zajmuje w końcu paznokcie. Stają się one kruche, żółkną lub zielenieją, a stopy wydzielają przykry zapach. Co więcej - grzybica paznokci powoduje ich dotkliwy ból i utrudnia chodzenie. Trudno wyleczyć grzybicę paznokci, a choroba często nawraca. Pacjenci z takimi problemami z jednej strony cierpią ze względu na ból, świąd i pieczenie, z drugiej są zmuszeni do ukrywania swoich stóp w towarzystwie innych osób.

Leki stosowane w leczeniu grzybicy stóp zawierają następujące substancje o działaniu przeciwgrzybiczym:

• mikonazol - kremy: Daktarin
• klotrimazol - kremy: Clotrimazolum Hasco, Clotrimazolum GSK, Clotrimazolum Aflofarm, płyny: Clotrimazolum płyn
• bifonazol - kremy: Mycospor
• chlormidazol - płyn: Polfungicid
• ketokonazol - krem: Nizoral krem
• flutrimazol - Micetal
• terbinafina - kremy: Tenasil, Terbiderm, Undofen Max, Lamisilatt, Lamisilatt 1, żele: Lamisilatt dermgel, aerozole: Lamisilatt aerozol
• kwas undecylenowy - maści: Unguentum undecylenicum, aerozol: Undofen, kremy: MycoPlus.

Leczenie grzybicy stóp przy pomocy preparatów zewnętrznych trwa od 1 do nawet 4 tygodni w zależności od zastosowanego preparatu, wrażliwości patogenów. Jeżeli poprawa nie nastąpi po 2 – 3 tygodniach należy zgłosić się do lekarza. Przed nałożeniem leku miejsca zmienione chorobowo należy dokładnie oczyścić i osuszyć stopy. Następnie nałożyć preparat cienką warstwą na miejsca zmienione chorobowo oraz przyległe i delikatnie wmasować. Jeżeli grzybica dotknęła przestrzenie międzypalcowe dobrze jest na noc przykryć je jałowym gazikiem. Tuż przed następnym nałożeniem preparatu czynności związane z myciem należy powtórzyć. Kremy oraz maści nakłada się na chore stopy najczęściej 2 - 3 razy dziennie. Istnieje wyjątek w postaci Lamisilatt Dermgel, który wystarczy nakładać 1 raz dziennie, co może być interesującą alternatywą leczenia dla osób mniej zdyscyplinowanych.

Ważne by leczenia nie przerywać od razu po uzyskaniu poprawy następującej zwykle po kilku dniach, lecz kontynuować przez czas podany w ulotkach (1 lub 2 tygodnie). Chwilowe uzyskanie poprawy nie oznacza całkowitego wyleczenia grzybicy, i może skutkować uciążliwymi nawrotami tej choroby.

Zarówno obuwie i skarpety powinny być dwukrotnie zdezynfekowane po skończeniu terapii. Warto zastosować preparat Incidin M Spray Extra lub Stoposan przeznaczone do ochrony przeciwgrzybiczej stóp. Aktywne w stosunku do bakterii i grzybów. Hamują wydzielanie potu, działają chłodząco i odświeżająco, usuwają nieprzyjemny zapach. Łatwe i bezpieczne w stosowaniu. Zapobiegają  też reinfekcjom.
Przeciwgrzybicze leki doustne należy stosować ściśle wg wskazań lekarza.

Higiena stóp

Do mycia stóp można stosować specjalne mydełka przeciwdziałające grzybicy np. Mydełko naturalne (Pollena) z nanocząsteczkami srebra lub inne środki myjące – Lubex Extra Mild. Przydatne może tez okazać się regularne moczenie stóp w Bingo soli przeznaczonej do stóp ze skłonnością do grzybicy.

Nadmierna potliwość połączona z nieprzyjemnym zapachem sprzyja rozwojowi różnych gatunków grzybów, stanowiących przyczynę poważnego uszkodzenia skory. Nasilenie pocenia stóp i dłoni zależy od czynników takich jak: temperatura, układ nerwowy wegetatywny, wysiłek mięśniowy, jak również ilość przyjętego przez organizm płynu. Pudry lecznicze zwalcza nadmierną potliwość stóp i dłoni, zmniejszają wydzielenie potu oraz likwidują jego przykry zapach na stopach, butach i skarpetkach. Działają również przeciwgrzybiczo, wysuszająco i ściągająco oraz łagodzą objawy podrażnienia. Ponadto zmiękczają i odświeżają skórę. Możemy polecić Pedipur S lub Stoppot duo - puder kosmetyczny do stóp lub krem Uro, zawierające metenaminę. Substancja ta wskutek kontaktu z kwaśnym potem, uwalnia aldehyd mrówkowy, który hamuje aktywność bakterii oraz osłabia czynność gruczołów potowych. Zawarta w preparacie siarka wzmaga działanie metenaminy. Wykazuje także działanie wysuszające i adsorbujące. Siarka działa również keratolitycznie i powoduje złuszczenie zrogowaciałej warstwy naskórka.

W celu pielęgnacji należy wieczorem tuż przed snem dokładnie umyć stopy mydłem w ciepłej wodzie, następnie wytrzeć stopy wilgotną ściereczką zbierając nadmiar wody. Skóra powinna pozostać wilgotna aby ułatwić przyklejanie się do niej pudru. Wysypać na dłoń połowę zawartości opakowania i dokładnie rozprowadzić puder w miejscach o wzmożonej potliwości, czyli na spodniej części stopy oraz między i pod palcami. Pozostałą część pudru zużyć na drugą stopę. Ostrożnie założyć na stopy czyste i obcisłe skarpety uważając aby nie zetrzeć pudru. Niezwłocznie położyć się do snu unikając nadmiernego chodzenia.

Po około 6-8 godzinach dokładnie umyć stopy mydłem w ciepłej wodzie i założyć czyste skarpety. Dłuższe działanie pudru może spowodować nadmierne wysuszenie skóry. Osoby o delikatnej skórze powinny skrócić czas zabiegu poniżej 6 godzin.

Daktarin puder oraz Daktarin puder leczniczy w aerozolu, zawierają mikonazol, działający szczególnie na mikroorganizmy wywołujące grzybicę stóp (dermatofity i drożdżaki) oraz przeciwbakteryjnie. Preparat stosuje się zarówno leczniczo, jak i zapobiegawczo.

Propolisan 3% puder leczniczy zawiera propolis, który skraca czas gojenia się uszkodzeń skóry, przyspiesza regenerację tkanek, a zwłaszcza procesy naskórkowania i ziarninowania. Wykazuje działanie przeciwdrobnoustrojowe, głównie na gronkowce i paciorkowce ropotwórcze. Do drobnoustrojów wrażliwych na działanie propolisu i odpowiedzialnych za liczne zakażenia skóry należą przede wszystkim ziarniaki Gram dodatnie (Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogenes) oraz drożdżaki (Microsporum gypseum, Candida albicans) i pleśnie.

Proftin-M zasypka, Acerin Fungi krem do stóp z komponentem przeciwgrzybicznym oraz dezodorant do stóp przeciwgrzybiczy, to leki złożone na bazie olejku z drzewa herbacianego.

Antypot proszek zawiera kwas salicylowy, kwas borowy oraz ałun o działaniu bakteriobójczym, ściągającym i osuszającym skórę.

Preparaty Proftin-G, Mykofar zawierają kwas salicylowy oraz cynk, pochłaniające pot, osuszające stopy i złuszczające naskórek.

Jeżeli mieliśmy już kiedyś problem z grzybicą stóp warto stosować kremy do pielęgnacji stóp ze skłonnością do grzybicy, np. Zdrowa Skóra – krem do stóp ze skłonnością do grzybicy, Apibon – krem propolisowy, Dermobon, Emo żel S lub aerozol: Acerin fungi.

Pomocne w utrzymaniu odpowiedniej higieny stóp oraz w profilaktyce przeciwgrzybiczej może okazać się stosowanie skarpetek zdrowotnych zrobionych z naturalnych włókien, nieuciskowych i bezszwowych (skarpetki zdrowotne Deomed Bamboo, Medic Deo). Skarpetki zdrowotne z serii Silver Seacell zawierają jony srebra, które hamują rozwój mikroorganizmów zapewniając długotrwałe działanie przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne. Wszystkie skarpetki zdrowotne likwidują problem przykrego zapachu stóp.

                                       Koniec