Porady zdrowotne

Antykoncepcja od A do Z

Antykoncepcja budziła i nadal budzi wiele kontrowersji. Jedne kobiety odrzucają kategorycznie wszystkie, poza naturalnymi, metody zapobiegania ciąży, przede wszystkim ze względów moralnych. Inne, choć chciałyby stosować „medyczne” środki antykoncepcyjne, trochę obawiają się ich różnych skutków ubocznych, o których słyszały, ale nie wiele na ten temat wiedzą. Boją się, że antykoncepcyjne tabletki hormonalne, najbardziej skuteczne, mogą rozregulować funkcjonowanie całego organizmu, przyczynić się do przybierania na wadze albo pojawienia się niepożądanego owłosienia. Ale przede wszystkim kobiety obawiają się, czy hormony nie zaszkodzą ich zdrowiu albo zdrowiu ich przyszłego dziecka. Oczywiście najwięcej wątpliwości budzą środki najbardziej skuteczne, czyli pigułka i spirala. Co prawda nie ma uniwersalnej metody antykoncepcyjnej, jednakowo dobrej dla wszystkich. Jednak spośród tych, które są na rynku polskim dostępne, można wybrać optymalną dla siebie, taką, która będzie współgrać z naszym organizmem.

Decyzje o wyborze metody naturalnej, używaniu prezerwatyw albo środków plemnikobójczych partnerzy mogą podjąć sami. Tabletki hormonalne musi już zaordynować lekarz – ginekolog.

Zawsze przed rozpoczęciem przyjmowania tabletek należy przeprowadzić pełne badanie ginekologiczne wraz z badaniem piersi i cytologią, zmierzyć ciśnienie krwi, zbadać poziom cholesterolu, wykonać badanie krzepnięcia krwi oraz badanie w kierunku funkcjonowania wątroby.

Dobrze dobrana metoda antykoncepcyjna powinna spełniać swoją role, czyli zabezpieczać przed zajściem w ciążę, nie wpływać negatywnie na życie kobiety i jakość współżycia.  Kobieta w każdym wieku może dziś skutecznie sterować płodnością. Warto wiedzieć, że nie ma jednej metody antykoncepcyjnej na całe życie. Innej przecież potrzebuje młoda dziewczyna rozpoczynająca współżycie, innej matka karmiąca, a jeszcze innej dojrzała kobieta zbliżająca się lub wchodząca w okres menopauzy.

Skuteczność każdej metody określa tzw. wskaźnik Pearla. Mierzy on, ile kobiet spośród 100 stosujących daną metodę zachodzi w ciążę, w ciągu roku. Gdy np. wskaźnik Pearla wynosi 3, oznacza to, że na 100 kobiet, które stosowały daną metodę przez cały rok, w ciążę zaszły 3. Im wskaźnik Pearla jest niższy, tym wybrana metoda jest skuteczniejsza. Indeks Pearla składa się z dwóch liczb, np. pigułka hormonalna 0,2 – 2,5. Pierwsza określa skuteczność metody u osób o tzw. dużej samodyscyplinie, które regularnie ją stosują, druga – u tych, które np. zażywają pigułki o różnych porach dnia lub np. raz w miesiącu zdarza się im zapomnieć o tabletce. 

Przegląd metod

Metody naturalne

To przede wszystkim metody dla kobiet zdyscyplinowanych i bardzo uważnych, oparte na dokładnej obserwacji własnego organizmu i śluzu szyjkowego. Na pewno nie są wskazane dla osób o nieregularnym trybie życia, kobiet z zaburzeniami hormonalnymi, przyjmujących silne leki, które mogą rozregulować cykl miesiączkowy. Należy również wiedzieć, że na wydzielanie hormonów wpływ może mieć infekcja, nieprzespana noc, stres oraz wypity alkohol. Stosowanie metod naturalnych wymaga samodyscypliny i to obojga partnerów, gdyż polega na powstrzymywaniu się od współżycia a czasie jajeczkowania. Nadają się głównie dla kobiet regularnie miesiączkujących i prowadzących unormowany tryb życia. Przede wszystkim są bezpieczne i nie niosą żadnego zagrożenia dla zdrowia, gdyż nie ingerują w pracę organizmu, natomiast wpływają na sferę emocjonalną. Jeśli partnerzy akceptują okresy abstynencji seksualnej, mają podobny światopogląd – taka forma regulacji poczęć może ich do siebie zbliżyć. Jeśli jednak nie są oboje do tego przekonani, obawiają się niepożądanej ciąży, to konieczność wyrzeczeń i niewystarczająca skuteczność, mogą okazać się problemem w danym związku.

Metody naturalne nie są skuteczne tuż po porodzie, w czasie choroby i oczywiście w podróży. Wybierają je na ogół pary, które nie wykluczają ciąży, choć nie decydują się jeszcze na dziecko.

Do metod naturalnych należą: metoda Billingsów, kalendarzyk małżeński, metoda termiczna, całkowita abstynencja seksualna oraz stosunek przerywany.

Metoda Billingsów

Polega na obserwacji śluzu pochwowego, który zmienia się w kolejnych fazach cyklu. Każdego dnia powinny być oceniane – ilość, lepkość, połysk, przezroczystość, ciągliwość śluzu.

Szczyt płodności występuje ostatniego dnia, w którym śluz jest jeszcze śliski, ciągliwy, obfity i przejrzysty (o konsystencji podobnej do białka kurzego). Po owulacji, w ciągu jednego dnia występują znaczne zmiany zarówno w ilości, jak i charakterystyce śluzu – staje się gęsty, lepki, kleisty i matowy. Okres niepłodny zaczyna się wieczorem czwartego dnia po szczycie płodności. Po kilku miesięcznych obserwacjach można ustalić dni niepłodne. U kobiet o cyklach równych lub dłuższych niż 28 dni po miesiączce występuje krótka faza „dni suchych”, kiedy śluzu nie ma prawie wcale. Następnie jego produkcja wzrasta i oznacza wspomniane wyżej dni płodne (owulację). W fazie poowulacyjnej śluz staje się gesty, biały, lepki lub znika w ogóle. Okres płodny przypada na pięć dni przed i trzy dni po szczycie płodności.

Metoda ta nie jest zalecana kobietom mającym często stany zapalne pochwy, często współżyjącym, wyniki mogą być również zafałszowane po spożyciu alkoholu. Metoda ta nie wymaga nakładów finansowych, ale jej zawodność i długie okresy abstynencji, są nie do przyjęcia dla wielu kobiet ze względów estetycznych.

Wskaźnik Pearla: 0,9 – 23

Obserwacja bólu lub krwawienia okołoowulacyjnego wymaga wnikliwej obserwacji organizmu. Należy obserwować, w których dniach cyklu pojawia się ból świadczący o jajeczkowaniu. Okres niepłodny rozpoczyna się 48 – 72 godziny po wystąpieniu bólu owulacyjnego.

Obserwacja szyjki macicy

Polega na codziennym głębokim samobadaniu się dłonią. U każdej kobiety szyjka macicy wygląda inaczej i jej ocena jest mocno subiektywna. Należy więc codziennie badać dłonią szyjkę macicy, która jest twarda i zamknięta w okresach niepłodności, otwarta i miękka w okresie płodnym. Nawet klkudniowa przerwa w badaniach może spowodować, że zapomnimy jak szyjka wyglądała ostatnio. Trzeba pamiętać, że wygląd i struktura szyjki, zmieniają się po porodzie. Opisana metoda nie jest polecana przez lekarzy – ginekologów, którzy uważają, że metoda ta grozi infekcjami.  

Kalendarzyk małżeński (metoda Ogino – Knausa)

Stosując tę metodę można wyliczyć dni płodne na podstawie średniej długości cyklu. Pierwszy dzień okresu płodnego obliczamy, odejmując 20 dni od liczby dni najkrótszego cyklu. Ostatni dzień płodny obliczamy, odejmując 11 dni od liczby dni najdłuższego cyklu. Na przykład u kobiety, której najkrótszy cykl miesiączkowy w ubiegłym roku był 26 dniowy, a najdłuższy 31 dniowy, okres płodny rozpoczyna się 6 dnia cyklu (6 dnia od rozpoczęcia miesiączki). Przyjmuje się, że jajeczkowanie występuje na 14 dni przed pierwszym dniem kolejnej miesiączki. Należy jeszcze wiedzieć, że plemniki są zdolne do zapłodnienia przez 3 – 4 dni po wytrysku.

Metody kalendarzowej nie powinny stosować kobiety po 40 roku życia oraz mające nieregularne miesiączki. I należy podkreślić, że jest ona zawodna ze względu na możliwość występowania nieprzewidywalnych zmian w przebiegu cyklu miesiączkowego.

Metoda termiczna

Jej podstawą jest założenie, że bezpośrednio po owulacji temperatura wzrasta. W drugiej połowie cyklu miesiączkowego, od momentu wystąpienia owulacji, temperatura ciała kobiety wzrasta o 0,2 do 0,6 ^o C. Komórka jajowa jest zdolna do zapłodnienia do 2 – 3 dni po owulacji. Tak więc, czwartego dnia od podwyższenia temperatury ciała rozpoczyna się okres dni niepłodnych, który trwa do miesiączki. Metoda ta polega na wnikliwej obserwacji temperatury w czasie całego cyklu i znaczenia jej na wykresie – pomiar musi być robiony o tej samej godzinie każdego dnia, przed wstaniem z łóżka i w tej samej okolicy ciała (np. w jamie ustnej). Przy przestrzeganiu wstrzemięźliwości i prawidłowej interpretacji zapisów skuteczność tej metody jest duża. Jednak zmęczenie, choroby mogą wpływać na temperaturę i błędne odczytywanie wykonanego wykresu. Metody tej nie powinny stosować kobiety, które często współżyją, pracują w systemie zmianowym lub mają schorzenia powodujące podwyższenie temperatury ciała. Wskaźnik Pearla: 0,8 – 1,4

Stosunek przerywany powoduje stres w czasie współżycia – osoby stosujące tę metodę, zarówno kobiety, jak i mężczyźni, bardzo często nie odczuwają satysfakcji. Wskaźnik Pearla: 15 – 28

Wyznaczanie dni płodnych za pomocą testerów płodności

Są przeznaczone dla kobiet, które chcą stosować metody naturalne, ale nie ufają zbytnio swojej intuicji, pamięci i własnym wyliczeniom.

PERSONA (Unipath). Osobisty minikomputer najpierw uczy się twojego cyklu miesięcznego na podstawie wprowadzanych danych oraz śledzenia wahań, hormonalnych (urządzenie pobiera te informacje z próbek moczu umieszczonych na specjalnych paskach testowych), a następnie informuje cię, kiedy masz dni płodne, a kiedy niepłodne. Po okresie „nauki” testery z próbkami moczu musisz wprowadzać  rzadziej (aparat sam się tego będzie domagał). Producent podaje, że skuteczność metody wynosi 94%. Cena urządzenia wraz ze startowym pakietem pasków wynosi 490 zł, komplet testerów na każdy kolejny miesiąc to koszt ok. 59 zł. Informacji o zakupie testerów szukaj w renomowanych aptekach i na stronie www.hfsaga.co.pl

BIOSELF (Bioself SA). To elektroniczny wskaźnik płodności, którego działanie opiera się na codziennych porannych pomiarach temperatury (przynajmniej po 5 godzinach nieprzerwanego snu). Aparat analizuje dane z ostatnich cykli i za pomocą zielonej lub czerwonej lampki informuje przy pomiarze, czy to dzień płodny, czy niepłodny. Nadaje się dla kobiet o cyklach długości 9 – 39 dni. Zapamiętuje pomiary z ostatniego roku stosowania oraz długość ostatnich 12 cykli. Pomiary te można wyświetlić lub wydrukować i wykorzystywać do konsultacji z lekarzem. Przy prawidłowym użytkowaniu skuteczność Bioselfu sięga 96%. Oczywiście choroba, zażywanie niektórych leków, stres, nieprzespane noce mogą zaburzać wyniki. Urządzenie to kosztuje ok. 350 zł, można kupić je w niektórych aptekach oraz korzystając ze strony www.raja.polbox.com

Metody farmakologiczne

EVRA – plastry antykoncepcyjne

Pojawienie się plastrów stało się przełomem w traktowaniu antykoncepcji i sprawiło, że przestała ona być już tylko sferą intymną kobiety oraz tematem tabu. O antykoncepcji zaczęto mówić głośno i otwarcie, a jej widoczna forma czyli plaster, stała się manifestem postaw życiowych nowoczesnych kobiet. Przez ten czas stały się one elementem mody, ale także manifestem kobiet odpowiedzialnych za swoje życie i planowanie rodziny.

Evra stała się inspiracją nie tylko dla projektantów mody, ale również dla wielu kobiet w Polsce, które odnalazły w niej idealną metodę. Plaster nakleja się raz w tygodniu. Działa on podobnie jak tabletka hormonalna. Naklejony na skórę (w określonym miejscu), przez cały czas uwalnia hormony, estrogen i progestagen, które przenikają do krwioobiegu i zapobiegają owulacji – komórka jajowa nie jest uwalniana z jajnika, a więc nie może dojść do jej zapłodnienia. Pierwszy plaster nakleja się na skórę pośladków, podbrzusza lub ramię w pierwszym dniu cyklu. Po tygodniu zastępuje się go nowym (za każdym razem warto wybrać inne miejsce). Po trzech tygodniach następuje tygodniowa przerwa na menstruację. Czasami plaster może powodować podrażnienie skóry. Evra zalecana jest dla pań o wadze ciała do 80 kg – plaster jest mniej skuteczny, gdy musi pokonać grubszą warstwę tłuszczu. Najbardziej zainteresowane są Evrą kobiety w młodym wieku między 18 a 25 rokiem życia, a także w wieku 26 – 40 lat.

Wewnątrzmaciczna wkładka antykoncepcyjna, zwana spiralą

Wkładki antykoncepcyjne są plastikowymi drobnymi elementami o wyglądzie cienkich pręcików w kształcie litery T, S, omega, cyfry 7 lub innych, które ginekolog zakłada przez kanał szyjki do jamy macicy. Przed założeniem wkładki, lekarz na pewno zleci wykonanie badania cytologicznego i posiewu z szyjki macicy. I jeśli nie ma przeciwwskazań – założy spiralę do macicy podczas miesiączki, ponieważ wówczas szyjka jest lekko rozwarta, co ułatwia odpowiednie umieszczenie wkładki. Ponadto w tym czasie jest to dla kobiety mniej nieprzyjemne. Przez pierwszy tydzień po założeniu wkładki, kobieta nie powinna współżyć aż do kontrolnego badania ginekologicznego. Przez pierwszy miesiąc powinna stosować jakąś dodatkową antykoncepcję. Po miesiącu pacjentka musi zgłosić się na wizytę kontrolną, by lekarz sprawdził, czy np. wkładka się nie przesunęła.

Główne działanie współczesnych wkładek antykoncepcyjnych uwalniających jony metali do jamy macicy polega na zmniejszaniu przepuszczalności śluzu szyjkowego dla plemników oraz na toksycznym wpływie na plemniki. Poza tym powodują zmiany w śluzówce macicy, nie dopuszczając do zagnieżdżenia się zarodka. Wkładki uwalniające hormony dodatkowo zmniejszają prawdopodobieństwo wystąpienia owulacji. Zapewniają antykoncepcję przez dwa do pięciu, sześciu lat. Większość ginekologów w Polsce uważa, że nie powinno się ich zakładać kobietom, które jeszcze nie rodziły. Między innymi ze względu na możliwość uszkodzenia kanału szyjki macicy w czasie zakładania spirali. Również dlatego, że niezależnie, czy wkładki takie mają w swoim składzie srebro, miedź, platynę, czy są wykonane z samego plastiku, zawsze powodują stan zapalny w macicy, który może mieć wpływ na przyszłą ciążę. Stwierdzono, że u pacjentek stosujących antykoncepcje mechaniczną częściej dochodzi do poronień, więcej też jest ciąż pozamacicznych. Niemniej jednak jest to dobra metoda dla kobiet, które nie zamierzają zajść w ciążę, ewentualnie już rodziły i nie planują kolejnej ciąży. Jeśli kobieta stosuje tę metodę, to powinna wiedzieć, że po usunięciu spirali, przed zajściem w ciążę powinna odczekać minimum 3 miesiące.

Spiralę można kupić tylko na receptę i to lekarz decyduje o wyborze odpowiedniej wkładki. Nowsze zawierają domieszkę miedzi lub levonorgestrel, hormon występujący w pigułkach antykoncepcyjnych. Spirale z domieszką hormonów, np. Mirena są o wiele wygodniejsze i skuteczniejsze od innych, ale także droższe.

Mirena zawiera zbiorniczek, z którego stopniowo uwalniany jest progestagen. Jest zalecana kobietom po 40 roku (właśnie ze względu na zawartość hormonu).

Mirena jest wewnątrzmacicznym środkiem antykoncepcyjnym. Mimo, że ma najwyższą skuteczność antykoncepcyjną, nie jest stosowana często. Do tej pory przyczyną takiej sytuacji mogła być wysoka cena tego środka, niemniej od 8 marca b.r. producent – firma Schering wprowadziła system sprzedaży ratalnej Mireny. Raty mogą być rozłożone na 12 miesięcy i wynoszą średnio 60,00 PLN miesięcznie. Mirena działa przez 5 lat.

Zalety produktu:

·        Posiada bardzo wysoką, odwracalną skuteczność antykoncepcyjną, porównywalną ze sterylizacją chirurgiczną;

·        Hormon, który się z niej uwalnia, działa tylko tam, gdzie powinien (w jamie macicy) – a nie na cały organizm;

·        Może być stosowana u kobiet z chorobami metabolicznymi (np. cukrzycą, nadwagą) i chorobami układu krążenia (np. nadciśnienie), po przeszczepach (np. wątroby, nerek);

·        Może być stosowana przez kobiety palące;

·        Zmniejsza ryzyko ciąży pozamacicznej;

·        Zmniejsza ryzyko zakażeń w miednicy mniejszej;

·        Zmniejsza bolesność, obfitość i czas trwania krwawień miesięcznych do 1 – 2 dni;

·        Chroni przed powstawaniem nieprawidłowych przerostów błony śluzowej jamy macicy (endometrium);

·        Jest w pełni odwracalna (po usunięciu Mireny 80% pacjentek zachodzi w ciążę).

Wkładki domaciczne z miedzią np. MULTILOAD, GYENE T, COOPER T

Wkładki z miedzią poleca się kobietom, które przynajmniej raz rodziły i nie zamierzają w ciągu kilku następnych lat zachodzić w ciążę. Można ich używać w czasie karmienia piersią. Raczej nie powinna z tej metody antykoncepcyjnej korzystać kobieta, która nie współżyje regularnie lub często zmienia partnerów.

Jony miedzi sprawiają, że plemniki stają się mniej ruchliwe i nie mają szansy dotrzeć do jajowodu, gdzie mogłyby zapłodnić komórkę jajową. Ponadto spirala powoduje ciągły, lekki stan zapalny błony śluzowej, co uniemożliwia zapłodnionemu jajeczku zagnieżdżenie się w błonie śluzowej macicy.

Kobieta, która ma założoną wkładkę domaciczną, musi co pół roku obowiązkowo przychodzić na wizytę kontrolną do lekarza i co rok wykonywać badania cytologiczne.

Tabletki antykoncepcyjne (metody hormonalne)

Są jednym z najskuteczniejszych środków antykoncepcyjnych. Pigułka zawiera dwa syntetyczne żeńskie hormony płciowe: estrogen i progestagen, które są odpowiednikami naturalnego estrogenu i progesteronu. Pierwszy z nich występuje w organizmie kobiety w ciągu całego cyklu, drugi – tylko w drugiej fazie. Podanie progestagenu i małej dawki estrogenu już na początku cyklu sprawia, że komórka jajowa nie dojrzewa i nie może się uwolnić z jajnika. Tabletki podwyższając stężenie hormonów, blokują owulację. Działanie pigułki polega także na zagęszczaniu śluzu w szyjce macicy tak, że staje się on barierą dla plemników i utrudnia wniknięcie drobnoustrojom chorobotwórczym. A to zmniejsza zagrożenie wystąpienia infekcji narządu rodnego, choć nie eliminuje ryzyka zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Pigułki mogą stosować niemal wszystkie kobiety (również te, które jeszcze nie rodziły). Przed podjęciem decyzji o przyjmowaniu tabletek hormonalnych warto na ten temat porozmawiać z lekarzem ginekologiem. Ten z kolei zanim przepisze receptę na określony rodzaj pigułek, musi przeprowadzić dokładny wywiad, by ocenić, czy nie ma przeciwwskazań oraz musi wykonać badanie cytologiczne. Gdy istnieje potrzeba to również – USG piersi, narządu rodnego i inne potrzebne badania laboratoryjne, np. oznaczenie enzymów wątrobowych, stężenia bilirubiny oraz poziomu cukru we krwi.

Na pewno lekarz nie przepisze pigułek, gdy stwierdzi:

·        Krwawienie z dróg rodnych niewiadomego pochodzenia;

·        Nowotwór gruczołu sutkowego;

·        Zapalenie żył;

·        Ciężkie uszkodzenie czynności wątroby;

·        Niedokrwienną chorobę serca;

·        Nadciśnienie tętnicze oraz palenie papierosów przez kobiety powyżej 35 roku życia;

·        Otyłość.

Przeciwwskazaniem jest również karmienie piersią. U niektórych kobiet stosujących antykoncepcję doustną mogą występować plamienia, bóle głowy, bóle nóg, mdłości oraz wymioty. W razie pojawienia się którejś z tych dolegliwości trzeba po prostu zgłosić się do lekarza i poprosić o zmianę rodzaju pigułek antykoncepcyjnych. Ich wybór obecnie jest bardzo duży. Lekarz może zatem dobrać taką dawkę hormonalną, przede wszystkim estrogenu, która nie będzie powodowała niepożądanych skutków ubocznych.

Są jednak kobiety, które nie tolerują w ogóle estrogenów. W ich przypadku można stosować tabletki jednoskładnikowe, tylko z samym progesteronem (tzw. minitabletki). Mają one jednak tę wadę, że wymagają rzetelności oraz dużej samodyscypliny. Trzeba je przyjmować bardzo regularnie, codziennie o tej samej porze.

Do dyspozycji mamy pigułki z dwoma rodzajami hormonów – estrogenem i progestagenem – oraz ww. minipigułkę z jednym hormonem.

Pigułki z dwoma hormonami mogą być:

·        Jednofazowe – wszystkie tabletki mają ten sam kolor i zawierają tę samą ilość estrogenu i progestagenu. Na rynku są dostępne, m.in. Femoden, Cilest, Marvelon, Minulet, Regulon, Logest, Harmonet, Mercilon,, Novynette, Stediril, Rigevidon, Diane-35, Minisiston, Microgynon, Jeanine.

·        Dwufazowe – w opakowaniu są dwa rodzaje tabletek (10+11) różniących się między sobą kolorem. Wszystkie zawierają tyle samo estrogenu, ale (w zależności od fazy cyklu) zmienia się ilość progestagenu (np. Anteovin).

·        Trójfazowe – w opakowaniu są trzy rodzaje tabletek w różnych kolorach i o różnej zawartości estrogenów i progestagenu, każdy kolor na inną fazę cyklu, np. Tri-Regol, Triquilar, Trinovum, Trisiston, Trinordiol 21, Milvane, Triminulet.

Tabletki dwu- i trójfazowe naśladują stężenia hormonów w naturalnym cyklu kobiety. Mają różne kolory po to, żeby przyjmować je w określonej kolejności, co zmniejsza możliwość pomyłki.

Pigułki jednofazowe są najlepsze dla kobiet młodszych (także nastolatek). Dwu- i trójfazowe dla pań z zaburzeniami cyklu. Stosowanie antykoncepcyjnych tabletek hormonalnych nie jest dobrą formą dla nałogowych palaczek (substancje zawarte w dymie tytoniowym zwiększają ryzyko choroby zatorowo – zakrzepowej).

Stosowanie tabletek

W opakowaniu znajduje się 21 tabletek, albo 63 (listki po 21 sztuk). Pierwszą pigułkę zażywa się pierwszego dnia menstruacji, a kolejne raz dziennie przez trzy tygodnie, najlepiej o tej samej porze. Po skończeniu opakowania należy zrobić siedmiodniową przerwę, podczas której powinna pojawi się menstruacja. Po przerwie, niezależnie od tego czy wystąpiła miesiączka, czy nie, trzeba rozpocząć drugie opakowanie i znów przyjmować pigułki przez 21 dni (do kolejnej przerwy).

Jeśli kobieta miała cykle nieregularne, to dzięki pigułce ich długość się wyrówna i krwawienia będą pojawiać się systematycznie co 28 dni. Działanie pigułki osłabiają niektóre leki przeciwzapalne, przeciwgorączkowe, przeciwdepresyjne. Także zioła, np. dziurawiec i środki przeczyszczające. Kobieta, która zwymiotuje przed upływem 4 godzin od połknięcia tabletki, powinna przyjąć kolejną, by uzupełnić ilość hormonów. A gdy zapomni o pigułce i przerwa wydłuży się ponad 36 godzin, to do końca cyklu powinna stosować inne zabezpieczenia.

Od ubiegłego roku, w Polsce jest dostępna Jeanine. Są to tabletki jednofazowe. Zawierają estrogen i dienogest, odmianę progestagenu, której nie ma w żadnych innych pigułkach. Nie kumuluje się on w organizmie, jest usuwany po 9 godzinach (inne dopiero po 58), dlatego pigułki Jeanine nie obciążają tak wątroby.